ارگانیک چیست؟
کلمه ارگانیک برگرفته از لغت لاتین Organic به معنی اصلی، ذاتی و بنیادی است. امروزه لفظ ارگانیک یک برچسبی است که بیان می‌کند محصولات تولید شده تحت نظارت کارشناسان ارگانیک دارای مهر تائید سلامت غذایی هستند.
محصولات ارگانیک یا طبیعی، به محصولاتی گفته می‌شود که بدون دخالت یا بدون مصرف آفت‌کش‌ها، کودهای شیمیایی و ترکیبات اصلاح‌شده ژنتیکی تولید شده باشد. کشاورزی ارگانیک، شیوه‌ای از کشاورزی است که در تمام مراحل کاشت تا برداشت، جمع‌آوری و بسته‌بندی محصولات کشاورزی از محصولات شیمیایی استفاده نمی‌شود.
پرورش محصولات ارگانیک هرگز برگشت به عقب یا سیر قهقرائی نیست بلکه به‌کارگیری صحیح دانسته‌های مدرن علمی در خدمت به سلامت جامعه است.
كاربردهای محصولات ارگانیک
محصولات ارگانیک نقش بسیار قابل‌توجهی در موضوع سلامتی، پیشگیری از انواع بیماری‌ها و در بسیاری از مواقع درمان بیماری‌های قلبی، انواع سرطان‌ها، اختلالات فشارخون و دیابت در جامعه انسانی داشته، به‌طوری‌که در حال حاضر کلیه کشورهای پیشرفته شهروندان خود را نسبت به مصرف این‌گونه مواد تشویق نموده و سعی در سخت‌تر کردن استانداردهای مواد غیر ارگانیک دارند.
محصولات غذایی ارگانیک شامل انواع میوه‌ها، سبزی‌ها، خشکبار، حبوبات، گوشت گاو و گوسفند، شیر، گوشت مرغ و تخم‌مرغ، عسل و ده‌ها محصول کشاورزی و دامی در سراسر دنیا به شکل ارگانیک تولید می‌شود که البته این محصولات گران‌تر از محصولات مشابه خود هستند.
بررسی سابقه مصرف محصولات ارگانیک
در اروپا و آمریکای شمالی تقریباً از دهه آخر قرن بیستم عنایت به این موضوع با توجه به شیوع بیماری‌های غیر واگیر، همچون فشارخون، دیابت، بیماری‌های قلبی، انواع سرطان و... توسط دولت‌ها و بالطبع بخش خصوصی افزایش یافت به‌نحوی‌که امروزه در این کشورها بازارهای محصولات ارگانیک در حال محو کامل بازار محصولات شیمیایی و صنعتی بوده و مجوزهای ارگانیک صادره از آمریکا و اروپا، معتبرترین مجوزهای موجود در جهان می‌باشند.
اما در ایران در همین چند سال اخیر توجه به این موضوع صرفاً در بخش خصوصی افزایش‌یافته و بنابراین اطلاعات دقیقی در خصوص تولید این محصولات در دست نمی‌باشد. ولی به جرئت می‌توان گفت که میزان تولید و مصرف مواد غذایی ارگانیک، کمتر از 2% از سهم تولید و مصرف کل مواد غذایی مصرفی کشور را به خود اختصاص داده است. در خصوص شوینده‌ها که هیچ‌گونه تولیدی در کشور در حال حاضر وجود ندارد.
فواید گوناگون محصولات ارگانیک
کاهش احتمال بروز بیماری‌ها
در میان انواع عوامل بیماری‌زا مانند آلودگی هوا و پارازیت‌ها دست‌کم آنچه می‌خوریم به‌جای اینکه گوشت تنمان بشود بلای جانمان می‌شود! بیشترین تفاوت محصولات ارگانیک با محصولات دیگر استفاده نکردن از مواد شیمیایی در پرورش و تولید آن ها است، موادشیمیایی که در درازمدت باعث بروز بیماری‌های گوناگون می‌شوند.
حفظ سلامت فردی
حتماً پیش‌آمده که میوه‌ای خوش‌رنگ‌ولعاب را گاز زده‌اید و بی‌درنگ پشیمان شده‌اید! این میوه‌‌های خوش‌بروروی بی‌مزه که نتیجه‌ی تولید صنعتی هستند معمولاً حجم زیادی از ارزش غذایی‌شان را طی تولید از دست می‌دهند. محصولات ارگانیک بخاطر اینکه عاری از هرگونه مواد شیمیایی هستند و در شرایط و محیط طبیعی تهیه می‌شوند ویژگی‌های زیر را دارند:
- تازه هستند و معمولاً مزه‌ی طبیعی‌تر و دل‌نشین‌تری دارند.
- معمولاً ارزش غذایی بیشتری دارند زیرا ویتامین‌ها و مواد معدنی‌شان در واکنش با ترکیبات شیمیایی از بین نمی‌رود.
- اثر و جذب آنتی‌اکسیدان موجود در آن‌ها بیشتر است که در کاهش احتمال بروز بیماری‌هایی مانند سرطان، مشکلات قلبی عروقی و ضعف بینایی مؤثر است.
- محصولات شان به دلیل پرورش دام‌ها در محیط طبیعی و با گیاهان ارگانیک، دارای مقادیر بیشتری اسید چرب CLA است که به‌ویژه برای سلامتی عروق قلب مفید است.
- با حذف انواع آنتی‌بیوتیک و هورمون که به‌طور غیرمستقیم باعث مقاوم شدن بدن در برابر آن‌ها می‌شوند از تضعیف سیستم ایمنی بدن در درازمدت جلوگیری می‌کند.
حفظ سلامت زمین
محصولات ارگانیک دوستدار محیط‌زیست هستند و روش های تهیه‌ی این محصولات باعث کاهش آلودگی هوا و زمین، کاهش فرسایش خاک، حفظ آب و منابع دیگر می‌شود.
از طرفی مواد شیمیایی و آفت‌کش‌هایی که به گیاهان و حیوانات مختلف آسیب می‌رسانند نیز در تولید این محصولات استفاده نمی‌شوند. همچنین به علت اینکه محصولات طبیعی و ارگانیک معمولاً در فروشگاه‌ها و بازارهای محلی عرضه می‌شوند، آلودگی‌های ناشی از حمل‌ونقل هم کاهش پیدا می‌کند.
حفظ سلامت جامعه
روش تولید ارگانیک برای دست‌اندرکاران تولید سودمند است. تماس درازمدت افراد با انواع آفت‌کش و مواد شیمیایی، آثار منفی زیادی بر سلامتی این افراد می‌گذارد که ممکن است احتمال ابتلا به بیماری‌هایی مانند سرطان را افزایش بدهد.
حتی ممکن است مواد به‌جا‌مانده به خانه منتقل شود و اعضای خانواده را هم تحت تأثیر قرار دهد! مهم‌تر از همه اینکه جلوگیری از دست‌کاری‌های ژنتیکی و استفاده از مواد شیمیایی در راستای حفظ سلامت فردی و سلامت زمین، برای بقای نسل‌های آینده کمک چشمگیری خواهد کرد.
تقویت اقتصاد محلی
اکثر محصولات ارگانیک به شکل محلی تولید و عرضه می‌شود، بنابراین با خرید و مصرف این محصولات از تولیدکنندگان محلی حمایت می‌کنیم که آثار اقتصادی و اجتماعی چشمگیر مثبت زیادی دارد.
تحليل ضرورت اجرای پروژه محصولات ارگانیک
از ویژگی‌های خاص این محصولات، عدم‌تغییر در پروسه تولید آن است زيرا سیستم کشاورزی و پروسه‌های بعدی به همان شکل سابق انجام‌شده و صرفاً بجای کودهای شیمیایی از کودهای مینرال و ارگانیک استفاده می‌شود که عملکرد زمین را نیز افزایش داده و بالطبع نسبت تولید در هکتار نیز افزایش خواهد یافت، مواد بسته‌بندی این محصولات معمولاً طبیعی، مثل کاغذ یا شیشه بوده (به‌جز موارد خیلی خاص که به دلیل راحتی در حمل‌ونقل و یا جلوگیری از نفوذ نور خورشید، از مواد پلیمری استفاده می‌شود.
در این حالت نیز از بهترین مواد و با رعایت استانداردهای بسیار سخت‌گیرانه استفاده می‌شود) که باعث حفظ خواص طبیعی محصولات خواهد شد که در شرایط انبارداری معمولی دارای عمر ماندگاری مناسب می‌باشد. ضمناً در بسته‌بندی این محصولات نیز از تجهيزات بسيار ساده می‌توان استفاده نمود.
فرق کشاورزان و دامپروران ارگانیک با کشاورزان و دامپروران عادی
هدف کشاورزان و دامپرورانی که در این زمینه فعالیت می‌کنند، به‌طور مشخص حفاظت از خاک و آب به‌عنوان دو عنصر اصلی تولید محصول و درعین‌حال کاهش آلودگی‌هاست.
در واقع کشاورزان و دامپرورانی که محصولات خود را به شیوه ارگانیک پرورش می‌دهند، به‌هیچ‌وجه از روش‌های قراردادی و معمول برای کود دهی، کنترل آفات و حتی شیوه‌های رایج مقابله با انواع بیماری‌های دامی استفاده نمی‌کنند.
یک کشاورز ارگانیک به‌جای استفاده از آفت کش ها و علف‌کش‌های شیمیایی، از روش‌های سخت تر نسبت به روش های معمول اما دوستدار محیط زیست، مانند کشت های دوره‌ای، پخش مالچ (مواد آلی مانند قیر که حاصل از تجزیه کاه و برگ‌های مرده) یا از کودهای حیوانی برای کنترل و دفع آفات استفاده می کنند.
گاهی باغبان‌های حرفه‌ای از صفحات پلاستیکی سیاه‌رنگی که به مالچ مشهور است، استفاده می‌کنند اما مالچ طبیعی مشخصاً باید از جنس مواد آلی باشد تا هم‌زمان رشد علف‌ها را کاهش و تکثیر کرم‌ها را افزایش دهد و درعین‌حال مانع تبخیر آب از سطح خاک نیز شود.
کشاورزان عادی برای افزایش رشد گیاهان از کودهای شیمیایی استفاده می‌کنند اما کشاورزان ارگانیک، از کودهای طبیعی نظیر کودهای حیوانی و کمپوست (مخلوط کود گیاهی و خاک) که برای رشد گیاه و حتی برای تغذیه خاک استفاده می کنند.
کشاورزان عادی برای دفع و کاهش آفات و بیماری‌ها، آفت کش وحشره‌کش‌های سنتزی و مصنوعی را روی محصولات خود اسپری می‌کنند، اما کشاورزان ارگانیک آفت‌کش و علف کش‌های خود را از منابع طبیعی می‌گیرند.
آن‌ها برای این منظور بیشتر از مزایای حشرات و پرندگان در کنترل زادآوری دیگر حشرات یا حتی به‌عنوان تله استفاده می‌کنند.
از طرف دیگر، کشاورزان عادی برای کنترل علف‌های هرز، بیشتر به علف‌کش‌های شیمیایی و مصنوعی وابسته هستند اما راهکار کشاورزان ارگانیک مشخصاً بر استفاده از عناصر طبیعی نظیر گیاهان رقیب بومی، برداشت علف با دست و استفاده از مالچ تأکید دارد.
از طرف دیگر دامپروران عادی اغلب به دام‌های خود آنتی‌بیوتیک، دارو و حتی ترکیبات هورمونی برای رشد و مقابله با انواع بیماری‌ها می‌دهند اما دامپروران ارگانیک دام‌های خود را با مواد غذایی ارگانیک تغذیه می‌کنند و مهم‌تر از همه امکان استفاده از فضاهای باز را برای آن‌ها میسر می‌سازند.
این دامپروران باور دارند که کاربرد روش‌های پیشگیرانه، چرای دوره‌ای، رژیم غذایی متعادل و تمیز نگه‌داشتن دائم محل اسکان دام‌ها در کنترل بیماری‌های آن‌ها نقش بسزایی دارد.
مضرات کشاورزی و محصولات تهیه‌شده به روش سنتی
۱- در کشاورزی سنتی و متعارف از بیش از ۳۰۰ ترکیب شیمیایی خطرناک و مصنوعی نظیر آفت‌کش‌ها، علف‌کش‌ها و کودهای شیمایی به‌منظور کنترل آفات و حشرات و حاصلخیز سازی خاک استفاده می‌گردد که بقایای این مواد پس از ورود به بدن می‌تواند موجب مشکلات عدیده‌ای گردد.
از جمله: بروز نقص‌های مادرزادی، تولد نوزاد با وزن کم، اختلال در سیکل ماهانه زنان، سقط‌جنین، بلوغ زودرس و یا دیررس، یائسگی پیش رس، تغییر در رفتار جنسی، کاهش تعداد اسپرم مردان، کاهش باروری و یا ناباروری، تغییر در سرعت متابولیسم، اختلال در سیستم غدد داخلی، ضعف عضلانی، کاهش حافظه، آسیب به سیستم عصبی و مغز، کاهش کارایی سیستم ایمنی بدن و سرطان‌زایی.
یافته‌ها حاکی از آن است که ۶۰ درصد سموم دفع آفات، ۹۰ درصد قارچ‌کش‌ها و ۳۰ درصد حشره‌کش‌ها سرطان‌زا می‌باشند.
۲- استفاده از کودهای شیمایی و آفت‌کش‌ها سبب آلودگی آب، خاک و هوا می‌گردند.
۳- استفاده بیش از حد از کودهای شیمیایی و آفت‌کش‌ها باعث می‌شود تا آفت‌ها نسبت به سموم مقاوم شوند و آفت‌های جدیدی نیز ظاهر گردند.
۴- پرتودهی محصولات یعنی آنکه محصولات را در معرض میزان کنترل‌شده پرتوهای یونیزه کننده قرار می‌دهند تا اینکه باکتری‌هایی نظیر E.COLI و سالمونلا نابود گردیده و درواقع محصولات را به این طریق ضدعفونی می‌کنند.
کنترل حشرات و انگل‌ها، افزایش ماندگاری و جلوگیری از جوانه زدن از دیگر علل پرتودهی محصولات غذایی می‌باشد؛ اما این پرتودهی موجب:
۱-از دست رفتن میزان اندکی از مواد مغذی محصولات می‌شود. ۲-هنگامی‌که مواد غذایی پرتودهی می‌شوند مواد شیمیایی سرطان‌زایی بنام CYCLOBUTANONES تشکیل می‌گردد.
۵- مهندسی ژنتیک و یا اصلاح ژنتیک محصولات به جداسازی، دست‌کاری و انتقال ژن‌ها اطلاق می‌گردد. در این روش ژن‌های با خاصیت مطلوب از یک‌گونه جدا گردیده و به گونه هدف انتقال داده می‌شود.
بهبود کیفیت، افزایش تولید، ایجاد یک صفت مطلوب و مقاوم ساختن محصولات در برابر آفت‌ها و تنش‌های محیطی از کاربردهای مهندسی ژنتیک می‌باشد.
از مضرات محصولات اصلاح‌شده ژنتیکی می توان به بروز نقص‌های مادرزادی، کاهش طول عمر، افزایش حساسیت‌زایی مواد غذایی (به علت تغییر در زنجیره پروتئین‌ها)، فقر مواد مغذی، مقاومت آنتی‌بیوتیکی (احتمال دارد ژن‌های مقاوم در برابر آنتی‌بیوتیک‌ها به باکتری‌های بیماری‌زا در بدن منتقل گردد و یک بیماری جدید و مقاوم در برابر آنتی‌بیوتیک‌ها ایجاد شود) اشاره کرد.
۶- استفاده هورمون‌ها در دام و طیور رشد آن‌ها را تسریع کرده و فربه‌شدن آن‌ها را سرعت می‌بخشد؛ اما از ارزش غذایی آن‌ها می‌کاهد. آنتی‌بیوتیک‌ها هم که برای جلوگیری از بیمار شدن دام و طیور مورداستفاده قرار می‌گیرند می‌تواند در انسان مقاومت آنتی‌بیوتیکی ایجاد کند.
فواید مصرف مواد غذایی ارگانیک
۱- محصولات ارگانیک نسبت به سایر محصولات ارزش غذایی بالاتری دارند و میزان ویتامین C، کلسیم، منیزیم، آهن و فسفر در مواد غذایی ارگانیک بیشتر است.
۲- مواد غذایی ارگانیک نسبت به بقیه محصولات دارای آنتی‌اکسیدان بیشتری هستند. در مواد غذایی ارگانیک آنتی‌اکسیدان PHENOLIC بیشتر یافت می‌گردد (۵۰ درصد بیشتر از محصولات غیر ارگانیک).
زیرا آفت‌کش‌های مصنوعی و شیمیایی تولید این مواد را در گیاهان کاهش داده اما کودهای حیوانی و آلی بکار رفته در کشاورزی ارگانیک تولید آن‌ها را افزایش می‌دهد.
۳- کمتر سمی هستند. محصولات ارگانیک سالم‌تر بوده و به بقایای آفت‌کش‌های آلی کمتر آلوده می‌باشند. همچنین این محصولات فاقد افزودنی‌های غذایی بوده و طبعاً سالم‌تر می‌باشند.
۴- محصولات ارگانیک خوشمزه و خوش‌طعم‌تر هستند. یکی از دلایل آن این است که محصولات ارگانیک بعد از برداشت در مدت‌زمان کمتری به دست مصرف‌کننده می رسند و تازه‌تر هستند.
همچنین در محصولات تهیه‌شده به روش سنتی، با فرآوری‌ها و دست‌کاری‌هایی که بروی آن‌ها صورت می‌گیرد تنها به‌ظاهر، رنگ، بالا بردن ماندگاری، افزایش تولید و مقاوم کردن آن‌ها در برابر صدمات ناشی از حمل و انبارداری و نه کیفیت و ارزش تغذیه‌ای آن توجه می شود.
۵- تولیدکنندگان محصولات ارگانیک از استانداردها و دستورالعمل‌های بسیار سخت‌گیرانه‌ای تبعیت می‌کنند که احتمال آلوده شدن این‌گونه محصولات به هرگونه مواد شیمایی و سمی منتفی می‌باشد.
دنبال قیافه‌های زیبا نباشید
اگر دل به جمال و زیبایی خوراکی می‌بندید بهتر است دنبال مواد غذایی ارگانیک نباشید چون ظاهر این نوع مواد غذایی خواسته شما را تأمین نمی‌کند.
واقعیت این است که مواد غذایی ارگانیک نه زیبا هستند و نه یک اندازه و نه خوش‌تراش، اما خوش‌رنگ هستند و با داشتن رنگ‌هایی کاملاً طبیعی مشتری جذب می‌کنند.
میوه‌ها و سبزیجات ارگانیک هرکدام به هراندازه که توان دارند رشد می‌کنند و بزرگ می‌شوند، همچنان که هرکدام هراندازه زمان نیاز دارد صبر می‌کند تا کاملاً رسیده شود، به همین دلایل کاملاً طبیعی قیافه این محصولات با همدیگر متفاوت است، اما خاصیت نهفته در وجودشان این نقص طبیعی را برطرف می‌کند.
البته ظاهر نه‌چندان خوشگل محصولات غذایی ارگانیک معمولاً مربوط به میوه‌هاست زیرا مثلاً عسل ارگانیک یا قند ارگانیک ازنظر قیافه و زیبایی چیزی از همتای غیر ارگانیک خود کم ندارند.